Κύθνος - Τo νησί της απλότητας και της φιλοξενίας

Η Κύθνος είναι ένα κυκλαδονήσι ανάμεσα στην Κέα και στη Σέριφο. Απέχει 3 ώρες από το λιμάνι του Πειραιά και μόλις 1 ώρα και 40 λεπτά από το λιμάνι του Λαυρίου. Διοικητικά ανήκει στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου και από τον 12ο αιώνα είναι γνωστή και ως «Θερμιά». Η ονομασία της αυτή οφείλεται στις θερμές πηγές που υπάρχουν μέχρι και σήμερα στον όρμο των Λουτρών. Τα λουτρά της Κύθνου απολάμβανε ο βασιλιάς Όθωνας και η βασίλισσα Αμαλία (1837-1862). Η Κύθνος έχει έκταση 99,3 τ.χλμ, πληθυσμό 1310 κάτοικους (σύμφωνα με την απογραφή του 2009) και μήκος ακτογραμμών περίπου 104 χιλιόμετρα, με 92 όρμους, ορμίσκους και παραλίες, οι περισσότερες από τις οποίες είναι προσβάσιμες οδικά. Στο νησί υπάρχουν δύο μεσόγεια χωριά, η Χώρα ή Μεσαριά και η Δρυοπίδα ή Σύλλακας. Επιπλέον υπάρχουν τρείς κύριοι παραθαλάσσιοι οικισμοί: ο Μέριχας -το κύριο λιμάνι-, τα Λουτρά με τις ιαματικές πηγές και η Παναγία Κανάλα με την ομώνυμη εκκλησία. Η Κύθνος έχει καθημερινή συγκοινωνία με τον Πειραιά και το λιμάνι του Λαυρίου.

Το όμορφο νησί των Δυτικών Κυκλάδων ανανεώνει προοδευτικά το τουριστικό του προφίλ, κρατώντας σταθερά χαμηλούς τόνους.

Λατρεύω το ανάγλυφο της Κύθνου, τις γυμνές ηλιοκαμένες πλαγιές των χαμηλών της λόφων, το απογευματινό παιχνίδι του φωτός πάνω τους καθώς διασχίζεις την κεντρική οδική αρτηρία, στη ραχοκοκαλιά του νησιού. Παρά το λιτό τοπίο της, η Κύθνος κρύβει πολλές διαφορετικές εικόνες όταν τη γνωρίσεις καλύτερα: σκόρπια ξωκλήσια, δύο κεντρικούς οικισμούς (τη Χώρα ή Μεσσαριά και τη Δρυοπίδα), σπήλαιο, ερείπια αρχαίων ναών και μεσαιωνικών κάστρων, το υδροθεραπευτήριο του 1840, σιδερένιες γέφυρες από τα παλιά μεταλλεία και μικρές οάσεις πρασίνου κοντά στις ακτές και όπου υπάρχουν ρεματιές, όπως στη Μαθιά με τα παλιά πλυσταριά. Όλα αυτά διηγούνται την ιστορία της Κύθνου με τον δικό τους τρόπο, ενώ το τουριστικό της πρόσωπο εμφανίζεται όλο και πιο ανανεωμένο.

Κεραμικά στο στεγάδι, δίπλα στο παραδοσιακό αγγειοπλαστείο της Χώρας.
(Φωτογραφία: Περικλής Μεράκος) 

Διατηρεί πάντα μια απλότητα και μια αίσθηση οικειότητας. Προσιτή από κάθε άποψη, συνδέεται καθημερινά με τα λιμάνια Λαυρίου και Πειραιά. Τέλη Αυγούστου ήταν γεμάτη κόσμο, Έλληνες κυρίως, που λόγω της κρίσης έχουν στραφεί στα κοντινά και πιο οικονομικά νησιά. Συναντώ φίλους από τα φοιτητικά μου χρόνια, γνωστούς και συντοπίτες. Ο μηχανικός και κατασκευαστής Σταμάτης Μαρτίνος μιλάει για «την ξενοιασιά, μαζί με τη χαλάρωση και την άνεση που προσφέρει η Κύθνος. Σε αντίθεση με άλλα κυκλαδονήσια που είναι πολύ στυλιζαρισμένα, εδώ η λογική είναι να έχουμε αισθητική και ποιότητα, αλλά χωρίς να χρειάζεται να τα κάνουμε όλα πολύπλοκα». Τα σπίτια που χτίζουν μαζί με τον πατέρα του Γιάννη αντλούν αρχιτεκτονικά στοιχεία από τα κελιά, τις παλιές αγροτικές κατοικίες που συναντά κανείς ακόμα διάσπαρτες στο νησί.

Στην Κύθνο μπορείς πλέον να βρεις τα πάντα. Παραδοσιακές γεύσεις όπως τα σφουγγάτα, δηλαδή τυροκροκέτες με τρίμμα από ντόπιο τυρί, ταραχτά (τοπικό πιάτο με ντομάτα και αυγό), αλλά και ανανεωμένες ελληνικές γεύσεις, όπως αυτές με τις οποίες πειραματίζεται ο σεφ Αλέξανδρος Αγγελής στο Χάρτινο Καράβι της Δρυοπίδας. Μπορείτε να συνοδεύσετε το γεύμα σας με ντόπιο χύμα κρασί ή ένα μπουκάλι Ασύρτικο Δρύοπας από το Κτήμα Γονιδάκη. Λειτουργούν κάποια καταστήματα με ενδιαφέροντα ρούχα και αξεσουάρ, όπως το Μαύρο Πρόβατο στο λιμάνι, το Aneme στην Αγία Ειρήνη και το Passou στη Χώρα. Θα πιείτε ένα κοκτέιλ στο beach bar Hamsa στα Μαρτινάκια ή στο Kraken, που έδωσε νέο παλμό στα βράδια της Χώρας. Και θα προμηθευτείτε χειροποίητα προϊόντα περιποίησης από αγνές πρώτες ύλες της Κύθνου, στο Cat with Hat.

ΒΟΛΤΑ ΣΤΗ ΧΩΡΑ

Η Χώρα ή Μεσσαριά είναι μια κλασική Κυκλαδίτισσα, γεμάτη ασπρισμένες εκκλησίες και σοκάκια στολισμένα ένα προς ένα με σχέδια λουλουδιών και άλλα μοτίβα, αλλά και με ζωγραφισμένους τοίχους, όπως αυτός της κυρίας Φλώρας, ή με πολύχρωμες γιρλάντες γύρω από κάποια παράθυρα. Οι βόλτες σας θα σας οδηγήσουν κάτω από στεγάδια και δίπλα σε σπίτια με αυτή την ακαταμάχητη πλαστικότητα της κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής και γαλάζια παράθυρα όπως αυτό της 90χρονης κ. Χρυσούλας.

Το κεντρικό σοκάκι της Χώρας, πάντα γεμάτο κόσμο και κίνηση.
(Φωτογραφία: Περικλής Μεράκος) 

 

Εδώ, σε ένα κεντρικό σοκάκι που σφύζει από ζωή, βρίσκεται και το κατάστημα των μοναδικών σήμερα ενεργών αγγειοπλαστών, του Γιώργου Γεωργούλη και του γιου του Γιάννη. Η αγγειοπλαστική και η κεραμοποιία ήκμασαν στην Κύθνο από τα μισά του 19ου αιώνα έως τα τέλη του 20ού αιώνα. Την τέχνη έφεραν μαζί τους οι Σιφνιοί στο πέρασμά τους από μέρη όπως το ακρογιάλι του Σιφνιού, πλούσιο σε εξαιρετικής ποιότητας αργιλόχωμα.

Τρία χρόνια μετά την πρώτη μου γνωριμία με το νησί, βρίσκω τη Χώρα και όλη την Κύθνο ανανεωμένες, τόσο ακριβώς ώστε να διατηρούν τον ανέμελο χαρακτήρα τους, αλλά να προσφέρουν και κάτι παραπάνω. Όπως ένα κοκτέιλ στο ολοκαίνουργιο The Kraken (τηλ. 22810-31779), ατμοσφαιρικό και ιδανικό για γονείς. Πίσω από την μπάρα του βρίσκεται περιφραγμένη η παιδική χαρά – υπήρχε από πριν, αλλά απέκτησε νέο νόημα για τους επισκέπτες. Από την άλλη πλευρά, τα μαξιλάρια του είναι ακουμπισμένα πάνω στα πλάγια σκαλιά της εκκλησίας. Άλλωστε, η Κύθνος έχει ένα στασίδι για όλους, ακόμα και για όσους έχουν πιει ένα ποτηράκι παραπάνω. Ο λόγος για τον Χριστό των Μεθυσμένων. Σε αυτό το εκκλησάκι κατέληγαν, μεθυσμένοι λιγάκι, οι Χωραΐτες τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων – υπάρχει κι άλλος μεγαλύτερος Ναός του Χριστού, όπου γιορτάζονται ανήμερα τα Χριστούγεννα. Σε κάθε εκκλησία και ξωκλήσι, το καντήλι το βρίσκεις πάντα αναμμένο.


Η ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΔΡΥΟΠΙΔΑ
«Ανουσιώ... Ανουσιώωω!...» Στο τρίτο κάλεσμα της φίλης της, η κυρία Άννα Γονίδη βγήκε χαμογελαστή στην αυλή της να μας καλωσορίσει. «Μισό λεπτό, μόλις έφτιαξα παστέλι.» Ένα θεσπέσιο, ζεστό ακόμα, παστέλι με το αμυγδαλάκι του στη μέση. Αμύγδαλα, σύκα, ελιές, αχλάδια είναι τα προϊόντα που παράγει σε μικρές ποσότητες το νησί. Αλλά και μέλι – αυτό με το οποίο έδεσε το παστέλι που δοκιμάσαμε το παράγει ο γιος της Άννας, ο Δημήτρης Γονίδης. Το Pure Mother Bee έχει αποσπάσει 9 συνολικά διακρίσεις ποιότητας κυρίως από το εξωτερικό και οργανισμούς όπως η Great Taste και ο Biomiel. «Ο Σύλλακας (σημερινή Δρυοπίδα) ήταν το αγροτικό χωριό της Κύθνου», μας θυμίζει η ξεναγός μας σε αυτή τη βόλτα, η δικηγόρος Μαριέτα Γεωργούλη, μέλος του πολύ ενεργού Συνδέσμου Δρυοπιδέων Κύθνου και ψυχή του Λαογραφικού του Μουσείου (καθημερινά 10.00-14.00 και 19.00-21.00). Το τελευταίο είναι ένα πλήρως επιπλωμένο σπίτι με χρηστικά αντικείμενα, παλιές ασπρόμαυρες φωτογραφίες, χάρτες, γκραβούρες, αγροτικές φορεσιές κ.ά.

Οι Δρύοπες λέγεται πως ήταν από τους πρώτους κατοίκους του νησιού. Χάρισαν το όνομά τους στη Δρυοπίδα, που μπορεί να έχει σημάδια εγκατάλειψης, αλλά διατηρεί μια γοητεία που πηγάζει από τα βάθη της ιστορίας και τα έγκατα της γης. Αναφέρομαι στο σπήλαιο Καταφύκι (ή Καταφύγι). Λυτρωτική η δροσιά του έπειτα από την αυγουστιάτικη μεσημεριανή περιπλάνηση στα σοκάκια της. Κάστρο δεν χρειάστηκε να χτίσουν τα χρόνια των πειρατών – καταφύγιο ήταν πάντα το σπήλαιο στην άκρη του χωριού.Οι Συλλακώτες, όπως ονομάζονται αλλιώς οι Δρυοπιείς, το έχουν χρησιμοποιήσει ως καταφύγιο, ως «ψυγείο» για τα τρόφιμά τους, ακόμα και ως χώρο εορτασμού του Πάσχα και της Πρωτομαγιάς.

Το σπήλαιο Καταφύκι. (Φωτογραφία: Περικλής Μεράκος)

Μαζεύονταν για φαγοπότι στη Μεγάλη Πιάτσα, μία από τις άνετες αίθουσες του σπηλαίου. Φυσικές στοές, τεχνητές σήραγγες που θυμίζουν πως εντός του σπηλαίου λειτουργούσαν τα μεταλλεία, στάσεις μπροστά από πετρώματα που λαμπυρίζουν και νέους μικρούς ολόλευκους σταλακτίτες. Στην αίθουσα με τους σταλαγμίτες και σταλακτίτες θα δείτε έξοχα γλυπτά της φύσης, όπως το «έμβρυο», το «αρκουδάκι», η «μέδουσα» ή «χταπόδι» για άλλους. Περιδιαβαίνοντας τα σοκάκια της, που είναι πραγματικός λαβύρινθος, με τον ξεναγό Γιώργο Βαδιβούλη, συζητάμε για την αγροτική στο παρελθόν οικονομία της και ταυτόχρονα διασταυρωνόμαστε με ένα λευκό μουλάρι, που ακούει στο όνομα Κωνσταντίνα και μεταφέρει τα παιδιά της οικογένειας που τη φροντίζει. Κάνουμε στάσεις στα τρίστρατα και μαθαίνουμε πως η δαιδαλώδης αρχιτεκτονική της ήταν άλλος ένας τρόπος προστασίας από τους πειρατές. Ελάχιστα τουριστικοποιημένη, η Δρυοπίδα διαθέτει μόνο ενοικιαζόμενα δωμάτια, ενώ το πρώτο της ξενοδοχείο χτίζεται αυτή την εποχή.

ΠΑΡΑΛΙΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ

Από τους παραθαλάσσιους οικισμούς ο Μέριχας, το λιμάνι της Κύθνου, είναι εκ των πραγμάτων αυτός με τη μεγαλύτερη κίνηση. Ψαροταβέρνες με τραπέζια πάνω στην άμμο, λίγα μικρομάγαζα για βασικές προμήθειες και δίπλα του οι πιο οργανωμένες παραλίες του νησιού. Τα Μαρτινάκια, δεξιά του λιμανιού, φέτος εμφανίστηκαν αισθητά ανανεωμένα, με μαξιλάρες και ξύλινες ξαπλώστρες στην αμμουδιά, μουσική και δροσερά κοκτέιλ από το νέο beach bar-restaurant Hamsa (τηλ. 22810-32951).

Η παραλία Κολώνα, κατεξοχήν προορισμός για σκάφη. (Φωτογραφία: Περικλής Μεράκος)

Ακολουθούν οι παραλίες της Επισκοπής και της Απόκρουσης, ενώ από τον Μέριχα φεύγουν τακτικά καραβάκια και για τη φημισμένη Κολώνα της Κύθνου. Η πολυφωτογραφημένη στενή λωρίδα αμμουδιάς ελκύει επίσης γύρω της πολλά σκάφη και διαθέτει εστιατόριο με έμφαση στα θαλασσινά. Είναι προσβάσιμη και από στεριά, διασχίζοντας έναν βατό χωματό­δρομο, όπως συμβαίνει με πολλές από τις παραλίες της Κύθνου.

Τα Λουτρά είναι ο πρώτος οικισμός της Κύθνου που αναπτύχθηκε τουριστικά χάρη στο Υδροθεραπευτήριο του «Όθωνα και της Αμαλίας», όπως είναι σε πολλούς γνωστό. Το βασιλικό ζεύγος ανέθεσε την κατασκευή των λουτήρων και του διπλανού ξενώνα στον Γερμανό αρχιτέκτονα Christian Hansen. Οι μαρμάρινοι λουτήρες λειτουργούν ακόμα και μαζί με τον εγκαταλελειμμένο ξενώνα έχουν χαρακτηριστεί από το ΥΠΠΟ Ιστορικό Μνημείο. Και είναι ένα μνημείο με μεγάλη αξία, όπως και οι θεραπευτικές ιδιότητες του νερού. Ο πρόσφατος διαγωνισμός κρίθηκε άγονος, αλλά εκεί νιώθει κανείς πως μαζί με την αναζήτηση νέου επενδυτή «παίζει» το στοίχημα μιας νέας εποχής για τον ιαματικό τουρισμό της Κύθνου. Το ταξιδιωτικό προφίλ των Λουτρών συμπληρώνει μια αξιόλογη σχολή καταδύσεων, το Aquateam Dive Center (τηλ. 22810-31333, www.aquakythnos.gr), καθώς επίσης ενοικιαζόμενα δωμάτια, ψαροταβέρνες και καφέ με τραπέζια στη θάλασσα, ένας μόλος για τα ψαροκάικα, δίπλα τους τα ιστιοπλοϊκά και άλλα σκάφη που βρίσκονται συχνά στο νησί. Αρκετά δένουν αρόδου στον διπλανό βαθύ κόλπο της Αγίας Ειρήνης.

Ο αλιευτικός στόλος της Κύθνου αποτελείται από 30 καΐκια, θεωρείται από τους μεγαλύτερους των Δυτικών Κυκλάδων και τροφοδοτεί με ψάρι την Κύθνο, την Κέα και τη Σέριφο. Φέτος, η θάλασσα βγάζει ξιφία και σε μικρότερες ποσότητες μπαρμπούνια· θα τα βρείτε στις ψαροταβέρνες. Συνεχίζοντας βόρεια, ωραίες βουτιές υπόσχεται ο Άγιος Σώστης. Και τα Ποτάμια, αλλά ο χωματόδρομος που οδηγεί σε αυτά απαιτεί έμπειρους οδηγούς και κατά προτίμηση τζιπ.

Προς τα νότια, ο οικισμός της Κανάλας είναι χτισμένος σε χαμηλό λόφο γύρω από την Παναγιά της Κανάλας, με λίγα πεύκα να την κυκλώνουν, δίνοντας μια άλλη εικόνα της Κύθνου. Πολλά από τα εξοχικά και τα ενοικιαζόμενα του χωριού φέρουν αρχιτεκτονικές περασμένων δεκαετιών. Παράλληλα, ξεπετάγονται νέα μοντέρνα κτίσματα με απίθανη θέα. Επιτακτική μοιάζει η ανάγκη ανακατασκευής παλιών κτισμάτων, για να αναβαθμιστεί όλη η Κανάλα.

Συνεχίζοντας ακόμα πιο νότια, αποκαλύπτεται η πιο τραχιά πλευρά της Κύθνου και μαζί της παραλίες με μια παρθένα και κάποιες φορές άγρια ομορφιά, όπως η Γαϊδουρόμαντρα, το Σιμουσί, ο Σκύλος. Το τοπίο ηρεμεί στον Άγιο Δημήτριο στα νοτιοδυτικά, με κρίνα της άμμου, λίγες αιώρες κρεμασμένες από τα αλμυρίκια, δύο ταβερνάκια και διάσπαρτα ενοικιαζόμενα και εξοχικά στην πλαγιά πίσω του.

Στον Κάστελλα συναντάμε μια παρέα Γάλλων να κάνει γιόγκα. Είναι μια εικόνα από το νέο τουριστικό πρόσωπο της Κύθνου, που ενσωματώνει σύγχρονες τάσεις χάρη στις πρωτοβουλίες μεμονωμένων τουριστικών μονάδων, όπως η Κ4 Kythnos. Και δίνει αφορμή για άλλη μια σκέψη γύρω από την αξιοποίηση του Υδροθεραπευτηρίου και την εν δυνάμει ανάπτυξη της Κύθνου στον χώρο του ιαματικού τουρισμού και των υπηρεσιών ευεξίας.

Δειλινό στην Παναγία της Φλαμπουριάς. (Φωτογραφία: Περικλής Μεράκος) 

 

Το εκκλησάκι της Παναγίας της Φλαμπουριανής είναι πάντα σημείο αναφοράς για ωραία ηλιοβασιλέματα και η παραλία της διαθέτει αρκετά ενοικιαζόμενα δωμάτια με βασικές παροχές, σε οικονομικές τιμές. Το πανηγύρι της, που πραγματοποιείται κάθε χρόνο στις 22 Αυγούστου, είναι ένα από τα πολλά του νησιού. Οι Κύθνιοι δεν χάνουν ευκαιρία για γλέντι και χορό. Χορεύουν πάντα σε ζευγάρια, ακόμα κι αν ο χορός είναι κυκλικός, κι έχεις την αίσθηση πως τα πανηγύρια τους είναι ο τρόπος τους να ανανεώνουν τις σχέσεις τους και να διατηρούν την κοινωνική συνοχή.

kathimerini.gr